Aranzadi Ikastolak lehen pausoak eman baino lehen, Bergarak izan zuen horren aitzindari bat: Ariznoako Euzko-Ikastola. Lehenagotik baziren herrian beste ikastetxe batzuk, baina guztietan gaztelaniaz irakasten zuten. 1933ko urtarrilaren 8an zabaldu zituen ateak San Pedro kalean, eta lehen ikasturtean 5 eta 14 urte bitarteko 55 gaztetxo hartu zituen. Tamalez, hiru urte besterik ez zuen iraun, faxistak Bergaran sartu ziren arte. Ikastola hartu eta material guztiak erre zituzten.

Frankismoaren urte beltzenetan, euskarazko klaseak eskaintzen zituzten bi akademia zeuden Bergaran: Koldo Eleizalde (Komenio kalean) eta San Martin de Agirre (Bidekurutzetan). Une hartan, ezinezkoa zen euskarazko klaseak emango zituen eskola bat sortzea, baina euskaltzale batzuek ereinda utzi zuten urte batzuk beranduago Bergaran eta Euskal Herri osoan sortuko ziren Ikastolen hazia.

Bi akademiak eta Mizpildin zegoen Santa Infancia ikastetxe elebidunak bat eginda sortu zen Aranzadi Ikastola 1971ko ekainean. Herriko guraso euskaltzale talde batek indarrak batzeko beharra ikusi zuen, eta bategiterako lehen pausoak ematen hasi zen Ikastolen Federazioaren aholkuei jarraituz.

Sorrera hartan, guraso-taldeak dominikoengana jo zuten laguntza eske. Apezpikutzaren baimenarekin, lehen momentutik jarrera ona erakutsi zuten gurasoen ekimenaren aurrean. Hala, Aranzadi Ikastola Seminarioan kokatzeko eskakizuna luzatu zioten Hezkuntza Zuzendaritzari. Halere, ikastetxearen onarpen juridikoa lortzeak lan dezente eman zuen, garai hartan ez baitzen erraza baimen ofizialak lortzea.

Ekinaren ekinaz, behin-betiko legalizazioa lortu genuen 1975eko uztailaren 10ean. Ordutik, Ikastolak Telesforo Aranzadi antropologo bergararraren izena darama ofizialki. Hasiera hartan, Haurreskola eta OHOko lehendabiziko sei kurtsoak jarri genituen martxan, orotara 24 gela. 328 ikasle ziren Ikastolan, eta garrantzi handia izan zuen andereño hasiberrien grinak.

1981eko maiatzean, bozka bidez, Ikastolaren egitura juridiko berria adostu genuen: kooperatiba. Ordutik, antolamendu kooperatiboan, herriko gurasoena da Ikastolaren gidaritza, bertako profesionalen eta Bergarako Udalaren laguntzaz.

1991/92 ikasturtean, baimen ofiziala oraindik jaso gabe, Batxilergoko lehen taldea jarri genuen martxan. Herriko 11 familiak eman zuten pausoa, eta beraien ausardiari esker, Aranzadik 0-18 urte bitarteko hezkuntza-eskaintza egituratu zuen. Ikasle horietako bat izan zen Itsaso Lazpiur, ikusi bere kontakizun-bideoa.

1991ko urriaren 6an ospatu genuen lehen aldiz Gipuzkoako ikastolen aldeko Kilometroak jaia Bergaran, Igo tipi-tapa euskararen aldapa lelopean.

1993an inflexio-puntu garrantzitsua bizi izan genuen: sare publikoan integratzeko edo itundutako ikastetxe gisa jarraitzeko erabakia hartu behar izan genuen. Gurasoen gehiengo nabarmena azken aukeraren alde azaldu zen, Ikastolaren herri- eta hezkuntza-proiektua administrazioaren esku uzteak zituen arriskuez jabeturik. Ordutik, proiektu propioa garatzen dihardugu, Euskal Eskola Publiko Komunitarioa helburu.

Kooperatiba-titulartasunari eutsi ostean, Aranzadik mende laurdena bete zuen. Data garrantzitsua izan zen komunitatea indartu eta proiektua biziberritzeko. Urte berean, Ikastolen III. Batzarra ospatu genuen, eta Ikastolen Pedagogia Plan Nazionala aurkeztu genuen.

1996ko Pedagogia Planaren baitan, Euskal Curriculum propioa garatzeko konpromisoa eta bide-orria mahai-gaineratu genuen. Hala, 2003. urtean aurkeztu genuen Ikastolok Euskal Curriculumaren marko teorikoa eta plangintza estrategikoa.

2007ko urriaren 7an ospatu genuen bigarren aldiz Gipuzkoako ikastolen aldeko Kilometroak jaia Bergaran, Argi daukagu lelopean. Ikusi bideoklipa.

Euskaran ardazturiko eleaniztasunaren planteamenduari dagokionez, Ikastolen Hizkuntz Proiektua Ikastolok sorreratik izan dugun hizkuntza-gaiekiko kezkei emandako erantzuna izan zen. Ordura arte hizkuntzen inguruan ikastoletan sortutako proiektu guztiak uztartu eta koherentzia eman genion hizkuntza guztien tratamenduari.

Ikaskuntza-prozesua ulertzeko modua eraldatu genuen 2009an argitaratutako Hezkuntza Markoaz geroztik. Ikas-arloen bidez oinarrizko ezagutzak irakastetik, pertsona osoaren garapena bideratzera pasa ginen (alde fisikoa, kognitiboa, komunikatiboa, soziala eta afektiboa). Oinarrizko konpetentziak garatuz, ikasleak bizitza osoan ikasten jarraitzeko prestatzeari ekin genion.

Ikastolak sekula egin duen obrarik handiera gauzatu genuen 2012an. Haur Hezkuntzarako espazio zabal eta goxoak sortu genituen, erabilera anitzekoak. Agur esan genien ordura arte seminarioaren bueltan izandako Haurtxoari, patio columnas zenari eta Gureaken tailerrari. Horrekin batera, 0-18 urte bitarteko ikasle guzti-guztiak eraikin berean elkartu genituen.

Haur Hezkuntzarako Ikastolen Proiektua berritu genuen, eta Aranzadi Ikastola bete-betean sartu zen eraldaketa-fasean. Pedagogia-jardun berria gauzatzeko espazio aproposekin, haurraren berezko garapenean eta konfiantzan jarri genuen arreta.

2017KO urriaren 1ean ospatu genuen hirugarren aldiz Gipuzkoako ikastolen aldeko Kilometroak jaia Bergaran, Demasa lelopean. Ikusi bideoklipa.

Pedagogia-eraldaketa laguntzeko, espazioen eraldaketari eman genion segida 2018an, Ikastolako 2 eta 3. solairuen egitura eta itxura erabat aldatuz –LH, DBH eta Batxilergoko instalazioak moldatu genituen–.

NASAk gazteen artean zientziaren dibulgazioa bultzatzea helburu duen ARISS programan parte hartu eta Nazioarteko Espazio Estazioan zegoen Nick Hague astronauta estatu batuarra elkarrizketatu genuen irrati-seinale bidez. Ikasturte guztian zehar antolatu genituen zientziaren inguruko ekimenak; ahaztuko ez dugun bidaia izan zen! Ikusi hemen bideo-bilduma.

EAErako Hezkuntza Lege berri baten atarian, Ikastolok gure ustez Euskal Hezkuntza Sistemak barnebildu beharreko ezaugarriak mahai-gaineratu genituen. Ikastolaz ikastola egindako hausnarketa-prozesuaren emaitza izan zen.

Koronabirusak sortutako pandemiak urtebete atzeratu zuen Ikastolak mende erdia bete izanaren ospakizuna. Herriko plaza jendez lepo, jai-giroan eta eguzki betearekin, Ikastolako belaunaldien arteko topaketa ederraz gozatu genuen.

Gure jendarteak dituen erronkei aurre egiteko, pertsona-ereduan ardaztutako Hezkuntza Marko Orokorra argitaratu du Ikastolen Elkarteak. Ikastolaz ikastola lantzen ari garen proposamena da, eta aurrerantzean hori izango da Aranzadiren bide-orria. Horretarako, martxan da egungo pedagogia-jarduna berrikusi eta eraldatzeko prozesua.